دکتر مرتضی بدخشان در مورد ادبیات عاشورایی باید به این نکته اشاره کرد که طبق مدارک تاریخی موجود شیعیان تقریبا تا اوایل قرن چهارم هجری اجازه عزاداری و برگزاری مراسم آشکار و عمومی را در ایران نداشتند و شاعران نیز بخاطر خطرات ناشی از حکومت سیاسی غیر شیعی، از موضوع قرار دادن کربلا در سروده های خود پرهیز می کردند و آشکارا شعر نمی گفتند. بلکه در مجالس خصوصی و در خفا برای اهل بیت سوگنامه می سرودند. این سرکوب ها و فشارها بر شاعران و مردم باعث فروکش کردن علاقه و عشق مردم به امام حسین و عزاداری برای او نگردید بلکه فشار و خفقان فضا را برای روی کار آمدن یک حاکمیت شیعی مهیا ساخت. با روی کار آمدن خاندان آل بویه و بهم خوردن موازنه قدرت سیاسی به نفع شیعیان ادبیات عاشورایی در ایران قد علم کرد و شاعرانی همچون کسایی مروزی حکیم سنایی و عطار نیشابوری را می توان از پیشقراولان ادبیات عاشورایی دانست و این وضعیت با فراز و نشیبهایی تا روی کار آمدن صفویان و اعلام مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی کشورادامه داشت. اما از مواردی که در قرن اخیر فضای خیزش ادبیات عاشورایی را فراهم ساخت، انقلاب اسلامی ایران و به دنبال آن جنگ تحمیلی و هشت سال دفاع مقدس بود. شاعران ما با الهام از کربلا در توصیف رزمندگان و حرکت آفرینی آنها صحنه هایی آفریدند که در تاریخ ادبیات ما بی سابقه بود و گنجینه ای از ادبیات عاشورایی را در کارنامه خود رقم زد. علاوه بر آن مسلمانانی که به نحوی با جبهه های نفاق و تزویردر جهان مبارزه می کنند، قیام عاشورا را سرلوحه قیام و مبارزات خود قرار می دهند و نویسندگان، شاعران و همه کسانی که عشق کربلایی دارند با اشعار خود غیرت، جوانمردی، شجاعت و شهامت امام حسین(ع) و یاران وفا دارش را در روح مبارزان می دمند. امروزه فرهنگ عاشورا و ادبیات عاشورایی چنان در جهان تاثیر گزار بوده که حتی غیر مسلمانان در قیام های خود علیه ظلم و ستم نیز به آن اقتدا و افتخار می کنند. فراموش نمی کنم چهار پنج سال پیش که برای شرکت در همایشی تحت عنوان “زندگی مسالمت آمیز در اسلام و ادیان هندی” به “دهلی” رفته بودم، یکی از رهبران هندو ها در سخنرانی خود بیان کرد که “ما از امام حسین درس مقاومت گرفتیم و من افتخار می کنم که مرقد امام حسین را در کربلا زیارت کرده ام” این سخن یک غیر مسلمان است که در تعریف و تمجید از امام حسین (ع) و قیام او گفته شده است. البته “گاندی” رهبر بزرگ مردم هند در مبارزه با استعمار انگلیس و بسیاری از رهبران مبارز و آزادیخواه غیر مسلمان جهان نیز به امام حسین(ع) ارادت داشته اند. در پایان نکته ای که باید در این مورد تذکر داده شود و یاد آوری آن خالی از فایده نخواهد بود این است که منبع و منبت ادبیات و شعر عاشورایی باید آن چیزی باشد که واقعیت داشته و اتفاق افتاده اگر زبان حال زینب گفته می شود، نباید فراتر از گفته های زینب(س) باشد. ماوقع را بسرایند تا ببینند که نه فقط احساسات مخاطب جریحه دار وسیل اشکها جاری می گردد بلکه خرد ها و عقلها نیز در برابر منطق و سخنان آتشین و افشاگرانه زینب سر فرود خواهد آورد. بدانند که کاری که زینب کرد استمرار حرکت عاشورا بود که اگر زینب نمی بود کربلا تحریف می شد. و اگر تحریف می شد اثر گزاری آن از بین می رفت پس برای اینکه کربلا تحریف نشود مستند گفته شود و از آنچه با فرهنگ و ادب امام حسین همخوانی ندارد و امام حسین از آن بیزار و مبرا بوده است پرهیز گردد. خوشبختانه امروزه در کشور ما برای مستند سازی روایات، موسسات و شخصیت های توانمندی در این زمینه فعالیت دارند که از آن جمله می توان به جناب آقای دکتر محمد رضا سنگری و موسسه عاشورا پژوهی ایشان اشاره کرد که حقیقتا زحمت های زیادی را در این موضوع کشیده اند.